De Leidse Winterlezingen

De vraag naar ‘kritische metalen’ voor de productie van ‘schone energie’ zal de komende decennia aanzienlijk toenemen wil de mensheid kunnen voldoen aan een scenario van maximaal 2 graden opwarming in 2050. Dat betreft vooral grafiet, lithium, kobalt en de zeldzame aardemetalen. De lezing gaat in op het gebruik van deze metalen in schone technologieën en op de geologie van hun afzettingen.

De geschiedenis van Mars wordt gekarakteriseerd door verschillende geologische en astronomische processen; van vulkanisme en meteoriet inslagen, tot rivieren, gletsjers en CO₂ gedreven processen. Satellieten en rovers hebben ons de afgelopen decennia veel geleerd over Mars, maar veel vragen blijven onbeantwoord. Eén van die grote vragen gaat over de jaarlijkse modderstromen. Deze modderstromen lijken erg veel op Aardse modderstromen. Echter is vloeibaar water niet stabiel op het oppervlak op Mars. Dus, hoe zit dit? Tijdens deze lezing zult u mee worden genomen door de geologische geschiedenis van Mars en zullen de meest recente ontdekkingen over het Mars oppervlak worden uitgelicht.

Bijna iedereen kent de grote gehoornde dinosaurus Triceratops. Deze enorme planteneter – die 67 miljoen jaar geleden de Noord-Amerikaanse vlaktes bewoonde – is vooral bekend geworden door films zoals ‘Jurassic Park’. Ondanks hun populariteit weten we eigenlijk vrij weinig over dit uitgestorven beest. Hoe oud konden ze worden? Hoe snel groeiden ze? Was het een kuddedier, of toch een einzelgänger? Kortom; hoe leefde Triceratops? De ontdekking van maar liefst vijf Triceratopsen bij elkaar door natuurhistorisch museum Naturalis biedt geweldige mogelijkheden voor de museale én wetenschappelijke wereld. Deze enorme collectie levert nieuwe inzichten op voor de biologie van Triceratops en zijn verwanten.

Tijdens het Precambrium werd de aarde meermaals geteisterd door enorme ijstijden die miljoenen jaren duurden, de zogenaamde “Snowball Earth” perioden. Die ijstijden waren zo extreem dat misschien wel de hele aarde bedekt was in kilometers dikke ijskappen. Er is echter een probleem. Er is steeds meer bewijs dat de evolutie van eukaryoten, organismen met een celkern die naast bacteriën en archaea de derde grote tak op de stamboom van het leven vormen, al lang van start was gegaan voor de Snowball Earth perioden. Zo is er bijvoorbeeld fossiel bewijs voor Euglenida, beter bekend als oogdiertjes die van zonlicht afhankelijk zijn, in afzettingen van 1 miljard jaar oud. Deze groep van organismen moeten de Snowball Earth perioden overleefd hebben. Hoe? Misschien waren die sneeuwballen toch meer slushpuppies? Of overleefden deze vroege eukaryoten misschien in meren op de ijskappen? In deze voordracht gaan we stap voor stap door het bewijs voor de Snowball Earth theorie, en stellen we de vraag: “Hoe kun je overleven op Sneeuwbal Aarde?