Hoe ontstond de Rheingraben

door: Jeroen Visser

Tijdens de avond van de werkgroep Algemene Geologie van de LVGA afdeling Rijnland heeft Jeroen Visser ons bijgepraat over het ontstaan, en alle onzekerheden die er nog zijn, over het gebied van de Duitse Rheingraben. Een heel interessant verhaal die ook bij anderen wat vaste gedachtes weghaalde. Een van die gedachtes was dat dat gebied was uitgesleten door de Rijn. Maar…… De Rein maakte juist gebruik van het dalen van dat gebied door: spreiding en indaling.
Kijk maar naar de bijgaande presentatie.

Metalen en Mineralen voor de energietransitie, door Frank Beunk (VU)

De vraag naar ‘kritische metalen’ voor de productie van ‘schone energie’ zal de komende decennia aanzienlijk toenemen wil de mensheid kunnen voldoen aan een scenario van maximaal 2 graden opwarming in 2050. Dat betreft vooral grafiet, lithium, kobalt en de zeldzame aardemetalen. De lezing gaat in op het gebruik van deze metalen in schone technologieën en op de geologie van hun afzettingen. Zie de presentatie, die Frank Beunk hield op 10-11-2024, hieronder.

De LVGA (Landelijke Vereniging voor Geologische Aktiviteiten) afdeling Rijnland organiseert jaarlijks de serie Leidse Winterlezingen, een serie boeiende lezingen over aarde, klimaat en mens. Wetenschappers vertellen over hun fascinerende onderzoeksresultaten en soms barre expedities. De lezingen vinden plaats in het Rijks Museum van Oudheden (Zaal is bekend bij de kassa), Rapenburg 28, Leiden, 071 5163163. http://www.rmo.nl/ voor aanwijzingen hoe er te komen.

Sedimentaire afzettingen

Door Youri Poslawsky, 10-2023, Werkgroep Algemene Geologie, LVGA-afdeling Rijnland

Sedimentatie, afzetting of accumulatie is het bezinken en ophopen van sedimenten, waarbij sedimentair gesteente ontstaat.
Sediment of afzetting is door wind, water en/of ijs getransporteerd materiaal.

Sedimentatie laat zich op veel manieren zien, b.v. in duinvorming, mudcracks, glaciale afzettingen , onder water in troebelingsstromen en zo meer.
Grind, klei, zand, silt en lutum (klei, zavel) zijn de uiteindelijke restanten..

ERTSVERWERKING

Door: Youri Poslawsky

Wij denken meestal heel makkelijk of helemaal niet over de producten die we gebruiken. Ze zijn er gewoon,….toch?? We weten echt heel weinig over hoe de grondstoffen voor die producten gemaakt worden.

Veel van die grondstoffen worden “erts” genoemd. Youri legt de definitie van erts uit. En ja hoor… direct volgt een discussie: “is kwarts dan een erts????”- JA volgens de definitie wel. Wil je meer weten? Kijk dan naar de bijgevoegde presentatie van Youri Poslawsky die hij in september 2024 hield voor de werkgroep Algemene Geologie van de LVGA afdeling Rijnland.

De Hiawathakrater

Krater ontdekt door wetenschappers geleid door de Universiteit van Kopenhagen in 2018

De Hiawathakrater is een inslagkrater in het noordwesten van Groenland. In juli 2015 ontdekte een internationaal team van wetenschappers onder leiding van het Center for GeoGenetik van het Statens Naturhistoriske Museum in Denemarken een ronde depressie onder het ijs van de Hiawathagletsjer in het noordwesten van Groenland. Een meteoriet in de tuin van het Geologisch Museum in Kopenhagen bracht het onderzoeksteam op het idee dat het om een inslagkrater kon gaan.

De krater heeft een diameter van 31 kilometer en behoort hiermee tot de 25 grootste inslagkraters op Aarde.

In een presentatie die Youri Poslawsky in 2-2023 hield voor de werkgroep Algemene Geologie van LVGA afd. Rijnland wordt een en ander uitgelegd.
Zie de bijgevoegde presentatie.

Waar in de Grond zitten die Koolwaterstoffen?

een beetje achtergrond Koolwaterstof generatie

wat?      olie en/of gas
waar?   rijpe/on-/overrijpe delen bekken
wanneer? voor/na vorming reservoir/ structuur
hoeveel? economisch

Youri Poslawsky presenteerde in 4-2024 hield voor de LVGA afdeling Rijnland een verhaal over koolwaterstof. De herkomst, het nut en de winbaarheid werden uitgelegd.
Zie de bijgevoegde presentatie.

Canyons in Amerika

Als er over canyons wordt gesproken denk je meestal gelijk aan de Amerikaanse canyons zoals de Great Canyon.

Youri Poslawsky kaat zien dat dat niet zo raar is. Het Amerikaanse continent is wat dat betreft  heel bijzonder.

Youri gaf in maart jongstleden in de werkgroep Algemene Geologie van de LVGA afdeling Rijnland hier een prachtige presentatie over. Zie de bijlage

Compactie in het Groningen gasreservoir: wat gebeurt daar nou precies?

Ronald Peijnenburg (UU) vertelt tijdens de Leidse Winterlezing van 11-02-2024 over het Groningen gasveld. Dit veld vertoont sinds de jaren ’90 aardbevingen. Dat de aardbevingen veroorzaakt worden door de gaswinning daar is al geruime tijd duidelijk. Maar wat gebeurt daar nou precies? Daar was zeker na de Huizinge-aardbeving in 2012 veel belangstelling naar.

Dit leidde tot een groot onderzoek vanuit de NAM, waar zijn onderzoek aan Universiteit Utrecht onderdeel van was. Het aardgas in Groningen zit op drie kilometer diepte opgesloten in een laag zandsteen. Dat bestaat uit samengeklonterde zandkorreltjes, waar ruimte tussen zit. In die poriën zit aardgas. Tijdens gasproductie zakt het zandsteen een stukje in. In een lab bootste hij de condities op die diepte na, zoals hoge druk en temperatuur, en bekeek wat er gebeurde als je vervolgens gas onttrekt. Tijdens deze winterlezing zal hij dit onderzoek beschrijven, en ingaan op de resultaten die hierbinnen heb behaald. Hoe zakt een zandsteen in tijdens gesimuleerde gasproductie? Verschuiven de korreltjes ten opzichte van elkaar? Of barsten ze? En wat maken die korreltjes eigenlijk uit, nu de overheid van plan is in de komende jaren te stoppen met gasproductie in Groningen? Zie bijgaande presentatie

De Afdeling Rijnland van de Landelijke Vereniging voor Geologische Activiteiten (LVGA) (voorheen GEA Rijnland) jaarlijks de serie Leidse Winterlezingen, een serie boeiende lezingen over aarde, klimaat en mens. Wetenschappers vertellen over hun fascinerende onderzoeksresultaten en soms barre expedities. De lezingen vinden plaats in het Rijks Museum van Oudheden te Leiden

Wat de zwaartekracht onthult over het binnenste van planeten

Tijdens de Leidse Winterlezing van 13-01-2024 vertelt Bart Root (TUD):
Het levenswerk van prof. Vening Meinesz was om het zwaartekrachtveld van de aarde in kaart te brengen met talrijke onderzeebootexpedities. Bij deze expedities nam de professor een slingerapparaat mee, dat door de zeelieden gedoopt werd tot “Het Gouden Kalf”. Tot 1950 was dit het enige instrument dat het zwaartekrachtveld met een dergelijke precisie kon bepalen op de oceanen van de Aarde.

Deze expedities waren verantwoordelijk voor 37 jaar oceaan gravimetrie dat de continentale data completeerde tot globale kaarten van de zwaartekracht. De observaties maakte nieuwe studies mogelijk over het binnenste van onze planeet en liet de toepasbaarheid van globale zwaartekracht onderzoek zien. Uiteindelijk resulteerde dit in speciale zwaartekrachtsatellietmissies die het veld nog beter in kaart brachten. Door het Doppler effect van het radiosignaal in kaart te brengen kunnen wetenschappers de beweging van ruimtevaarttuigen bepalen en daardoor ook de ‘verstorende’ effecten van het zwaartekrachtveld. Deze techniek wordt ook toegepast met satelliet missies rond andere hemellichamen. Hierdoor zijn er van de verschillende planeten, manen en asteroïden kaarten van hun zwaartekracht veld. Hiermee krijgen we een blik in het binnenste van deze lichamen. Tijdens het college neem ik u mee langs dit hele proces en laat ik verschillende ontdekkingen zien die we hebben verkregen dankzij deze observaties. Gaat u mee op zwaartekracht expeditie in onderzeeboten en ruimtevaarttuigen? Zie ook bijgaande presentatie.

Vanaf 1 januari organiseert de Afdeling Rijnland van de Landelijke Vereniging voor Geologische Activiteiten (LVGA) jaarlijks de serie Leidse Winterlezingen, een serie boeiende lezingen over aarde, klimaat en mens. Wetenschappers vertellen over hun fascinerende onderzoeksresultaten en soms barre expedities. De lezingen vinden plaats in het Rijks Museum van Oudheden

Het einde van de MessiniaanseZoutcrisis: contourietafzettingen op Sicilië

door: Gijs van Dijk (VU)
Zes miljoen jaar geleden sluit de Middellandse Zee zich af van de Atlantische Oceaan. Verdamping neemt de overhand en de Middellandse Zee verandert in een serie van kleine afgesloten zoute meertjes. Deze Messiniaanse zoutcrisis is al tientallen jaren onderwerp van onderzoek vanuit een breed scala aan aardwetenschappelijke disciplines.

Een van de onzekerheden die onderzoekers blijvend bezighoudt is de kwantificering van zeespiegelschommelingen, met name in de laatste fase van de crisis, ook wel de Lago-Mare genoemd.  Hoe verliep de overgang naar een grotendeels open verbonden Middellandse Zee ten tijde van het Plioceen? In deze lezing bespreek ik de sedimentologie van de prachtige afzettingen aan de zuidkust van Sicilië en plaats ik hun vormingsproces in de context van de meest recente inzichten over de Messiniaanse zoutcrisis. Zie ook hieronder de bijgaande presentatie.

De GEA-kring Rijnland organiseert jaarlijks de serie Leidse Winterlezingen, een serie boeiende lezingen over aarde, klimaat en mens. Wetenschappers vertellen over hun fascinerende onderzoeksresultaten en soms barre expedities. De lezingen vinden plaats in het Rijks Museum van Oudheden te Leiden.