Waterhuishouding van Rijnland (verleden – heden – toekomst).

GEA Kring Rijnland, Youri Poslawsky

Wat zijn de oorzaken en gevolgen voor Rijnland van klimaatveranderingen in het verre verleden, het heden en de toekomst? Dat Zuid-Holland zo goed bewoonbaar is, danken we aan eeuwenlange inspanningen om onze voeten droog te houden. Die inspanningen waren, zijn en blijven nodig om in te spelen op verschillende natuurlijke processen. De laatste duizenden jaren stijgt de zeespiegel met vele centimeters per eeuw.

Er is discussie over de vraag of de zeespiegelstijging in de toekomst wellicht zal versnellen. Minder discussie is er over het feit dat tegelijkertijd de bodem in onze regio daalt. De bodemdaling als gevolg van geologische processen van miljoenen jaren in aardlagen op grote diepte bedraagt ongeveer 10 cm per eeuw. Die bodemdaling is onder andere het gevolg van klimaatveranderingen in het verre verleden. De laatste honderden jaren daalt de bodem onder onze voeten echter in versneld tempo door processen in bodemlagen op geringere diepte. Dat zijn niet alleen processen van natuurlijke aard, zoals klimaatverandering, maar ook als gevolg van menselijk handelen. Wat staat Rijnland te wachten aan zeespiegelstijging én bodemdaling.

De GEA-kring Rijnland organiseert jaarlijks een aantal boeiende lezingen over aarde, klimaat en mens. Ze zijn bedoeld voor iedereen met belangstelling voor onze planeet. De lezingen worden gegeven door leden die goed zijn ingevoerd in de geologie.

Bijgaand kun je de presentatie nog eens zien:

Edelmetalen

Edelmetalen zijn zeldzame, natuurlijk voorkomende metallische chemische elementen met een hoge economische waarde.

Chemisch zijn ze weinig reactief, hebben een hoge glans en zijn gewoonlijk makkelijk vervormbaar. Meest bekend zijn de munt-metalen: goud en zilver.

Youri Poslawsky vertelde, op 15 april 2023, in de werkgroep Algemene Geologie van de LVGA afdeling Rijnland uitgebreid over dit onderwerp.

Zie de bijgaande presentatie

Sterren en planeten

Spreker
Kees Henstra, Algemene Geologie
Wanneer
18 mrt 2023
Waar
GEA Kring Rijnland

Kees Henstra vertelde tijdens een bijeenkomst van de werkgroep algemene geologie over sterren en planeten. Alle planeten in ons zonnestelsel kwamen aan de orde. Hij vertelde over de omloopbanen en termen als rotatie, precessie en nutatie b.v. ruimte-tijd kromming. Diverse theorieën over de botsing met Theia, een protoplaneet ter grootte van Mars, kwamen aan de orde.

De bijgaande presentatie, en vooral ook de begeleidende tekst geven meer inzicht.

De clou zit in de Klappersteen

Spreker
Jos van Oijen, GEA Kringavond
Wanneer
25 okt 2022
Waar
GEA Kring Rijnland

Dit onderwerp is nog het meest onder de aandacht geweest van archeologen i.v.m. de vroege, (pre-)historische ijzerwinning.

Jos van Oijen zal vertelde over de vreemde verschijnselen die aantrof in een verijzerde leem/klei-concretie uit Heerlen. De vergelijking met (reptielen) eieren zette mensen misschien op een verkeerd spoor, de specifieke deuken in de klapperstenen vertellen ons iets over de fysische gesteldheid van die objecten: een stevige, plastische wand die een minder consistente inhoud (meer gas en/of vloeistof bevattend) omsluit. Er lijken zich chemisch-fysische (misschien wel bepaalde ‘biologische’) processen te hebben afgespeeld die dat zouden hebben veroorzaakt (?)  

De GEA-kring Rijnland organiseert jaarlijks een aantal boeiende lezingen over aarde, klimaat en mens. Ze zijn bedoeld voor iedereen met belangstelling voor onze planeet. De lezingen worden gegeven door leden die goed zijn ingevoerd in de geologie.

Monzoni, Welke steen is dat?

Spreker
Rienk Arnoldus, Mineralogie
Wanneer
12 mei 2022
Waar
GEA Kring Rijnland

Tijdens deze bijeenkomst van de werkgroep mineralogie vertelde Rienk hoe hij probeert om een onbekende steen of gesteente te determineren. De bijgaande presentatie maakt een en ander duidelijk. De presentatie kan een handige lijdraad zijn voor het determineren in het algemeen.

Bio-geologie & Geo-biologie

Spreker
Margot Spreuwenberg & Jan-Piet Tijssen
Wanneer
12 feb 2023
Waar
Leidse Winterlezing, Museum oudheden, Leiden

Deze presentatie is, in het kader van de Leidse Winterlezingen, gegeven door: Margot Spreuwenberg & Jan-Piet Tijssen, 2023-02-12

De studie naar de wisselwerking tussen de aarde en het leven is een relatief jonge tak van wetenschap, die nog steeds sterk in ontwikkeling is. In deze presentatie worden enkele hoogtepunten nader belicht.

Welke invloed hebben geologie en klimaat op de biologische evolutie? Wat bepaalt massaal uitsterven of het ontstaan van nieuwe soorten? Welke nieuwe inzichten verkrijgen we uit het moderne DNA onderzoek naar evolutionaire stambomen in combinatie met geologische kennis? We gaan nader in op een voorbeeld uit de plantenwereld en de dierenwereld: de mens. Andersom blijkt het leven op aarde ook van grote invloed op de geologie. Als voorbeeld kijken we naar de ontwikkeling van het aantal mineralen op aarde. De enorme invloed van de vorming van zuurstof door algen en planten is al langer bekend. Nu is er echter een tijdlijn en kunnen we het ontstaan van nieuwe mineralen volgen vanaf het ontstaan van de aarde tot heden en hebben we ook een vermoeden van het aantal mineralen dat nog kan worden ontdekt.

De GEA-kring Rijnland organiseert jaarlijks de serie Leidse Winterlezingen, een serie boeiende lezingen over aarde, klimaat en mens. De lezingen vinden plaats in het Rijks Museum van Oudheden te Leiden.

De presentatie werd afwisselend gegeven door Marga (M) en JanPiet (JP). Als je die nog eens wil zien ga dan naar:

Krimp in Basalt

Spreker
Werkgroep Algemene Geologie,
Wanneer
19 nov 2022
Waar
GEA kring Rijnland

Heb je je ooit als eens afgevraagd waarom die krimscheuren in basalt zo regelmatig zijn?

In de bijgaande presentatie zie je daarover meer. Tijdens een bijeenkomst van de werkgroep Algemene Geologie van de GEA kring Rijnland werd daarover van gedachten gewisseld.

Zie de bijgaande presentatie:

En ook de daarbij passende tekst die bij de dia’s past

Ultramafieten

Spreker
Rienk Arnoldus, Werkgroep Mineralogie
Wanneer
13 jan 2023
Waar
GEA kring Rijnland

Tijdens een bijeenkomst van de werkgroep mineralogie gaf Rienk een overzicht wanneer een gesteente Ultramafiet genoemd kan worden. De bijgaande presentatie maakt een en ander duidelijk Ook was er een geanimeerde discussie over het onderwerp en gingen gesteenten rond; soms wel maar soms (bewust) geen ultramafiet.

Permafrost en Klimaat

Spreker
Ko van Huissteden (VU)
Wanneer
8 jan 2023
Waar
Rijks Museum Oudheden, Leiden

Ko van Huissteden heeft tijdens de Leidse Winterlezing (08-01-2023) van de GEA Kring Rijnland in het Museum van Oudheden te Leiden een interessante presentatie gegeven over Ontdooiende Permafrost.

Permafrost – permanent bevroren bodem – komt voor op een kwart van het landoppervlak van het Noordelijk halfrond. Permafrost bevat veel ijs en organische stof. Als het klimaat opwarmt kan de permafrost ontdooien. De klimaatopwarming is juist ook het sterkst in de meest noordelijke gebieden.

Ontdooien van permafrost zet een hele reeks processen in gang – biochemische veranderingen in de bodem, veranderingen in de vegetatie en ecosystemen, waterhuishouding, vorming van poelen en meren, en soms grootschalige bodemerosie. Dat kan leiden tot de emissie van broeikasgassen uit de bodem: CO2, maar ook het veel sterkere methaan (CH4) en lachgas (N2O). Dit is een zelfversterkend effect van de opwarming van het klimaat.

Aan de hand van onderzoekservaring in Siberië wordt besproken hoe dat werkt, en in hoeverre ecosystemen de schade van opwarming en broeikasgasemissies kunnen repareren.   In Nederland kwam in de laatste ijstijd ook permafrost voor; de sporen ervan in de bodem zijn overal te vinden. Het ontdooien van de ijstijd-permafrost leidde ook tot grote veranderingen in het landschap. Hoe snel ging de dooi toen, en hoe snel nu?